ปหิเตเยวอนุชานนกถาวณฺณนา

[199] ‘‘อนุชานามิ ภิกฺขเว, สงฺฆกรณีเยน คนฺตุํ, สตฺตาหํ สนฺนิวตฺโต กาตพฺโพ’’ติ วจนโต อนฺโตวสฺเส สํหาริกภาเวน คนฺตุํ วฏฺฏติฯ ตตฺถ ธมฺมฉนฺทวเสนปิ อาคเต สงฺฆสฺส อายมุขํ วินสฺสติฯ ตโต ‘‘เสนาสนานิ กตฺวา’’ติ จ วุตฺตํฯ อาคตนฺติ อาคมนํฯ ภาเวตฺถ ตปจฺจโยยํฯ สงฺฆกรณีเยน คนฺตุนฺติ เอตฺถ ‘‘เสนาสนปฏิสํยุตฺเตสุ เอว สงฺฆกรณีเยสุ, น อญฺเญสู’’ติ ธมฺมสิริตฺเถโร วทติ กิรฯ อฏฺฐกถายมฺปิ ตํ ปทํ อุทฺธริตฺวา ‘‘ยํ กิญฺจิ อุโปสถาคาราทีสุ เสนาสเนสู’’ติอาทินา เสนาสนเมว ทสฺสิตํ, ตสฺมา อุปปริกฺขิตพฺพํฯ

อนิมนฺติเตน คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ ตสฺส รตฺติจฺเฉโท จ ทุกฺกฏาปตฺติ จ โหติ, ตํ ‘‘วสฺสจฺเฉโท’’ติ จ วทนฺติฯ นิมนฺติโตเยว นาม โหตีติ เอตฺถ อุปาสเกหิ ‘‘อิมสฺมิํ นาม ทิวเส ทานาทีนิ กโรม, สพฺเพ สนฺนิปตนฺตู’’ติ กตายปิ กติกาย คนฺตุํ วฏฺฏติฯ ปวารณาย นวมิโต ปฏฺฐาย ปํสุกูลิกจีวรํ ปริเยสิตุํ กาวีรปฏฺฏเน วิย สพฺเพสํ คนฺตุํ วฏฺฏติ อนุสํวจฺฉรํ นิยมโต อุปาสเกหิ สชฺชิตฺวา ฐปนโตฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ อนฺธกฏฺฐกถายํ ‘‘ภิกฺขุสงฺเฆน วา กติกา กตา ‘สมนฺตา ภิกฺขู คจฺฉนฺตู’ติ, โฆสนํ วา กตํ อุปาสเกหิ, ตตฺถ คจฺฉนฺตสฺส รตฺติจฺเฉโท นตฺถีติ ตถา ‘อนุสํวจฺฉรํ อาคจฺฉนฺตู’ติ สกิํ นิมนฺติเตปิ วฏฺฏตี’’ติ จ ‘‘จีวรกาลโต ปฏฺฐาย นิยมํ กตฺวา สมนฺตโต อาคตานํ สชฺเชตฺวา ทานโต กาวีรปฏฺฏเน โฆเสตฺวา กรณากาโร ปญฺญายตีติ อปเร’’ติ จฯ อาจริยา ปน เอวํ น วทนฺติฯ

อนฺตราเยอนาปตฺติวสฺสจฺเฉทกถาวณฺณนา

[201] ‘‘สเจ ทูรํ คโต โหติ, สตฺตาหวาเรน อรุโณ อุฏฺฐาเปตพฺโพ’’ติ วจนโต ‘ยสฺมิํ อนฺตราเย สติ วสฺสจฺเฉทํ กาตุํ วฏฺฏติ, ตสฺมิํ อนฺตราเยว วสฺสจฺเฉทมกตฺวา สตฺตาหกรณีเยน วีตินาเมตุํ วฏฺฏตีติ ทีปิตนฺติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ วินยธรา ปน น อิจฺฉนฺติ, ตสฺมา ‘‘สตฺตาหวาเรน อรุโณ อุฏฺฐาเปตพฺโพ’’ติ อิทํ ตตฺรุปฺปาทาทินิมิตฺตํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ตํ สนฺธาย ‘‘อาจริยา ปน เอวํ น วทนฺตี’’ติ วุตฺตํฯ คาวุํ วาติ พลิพทฺธํ วาฯ พหิสีมาย ฐิตานนฺติ เตหิ ขณฺฑสีมาย ฐิเตหิปีติ อุปติสฺสตฺเถโรฯ วสฺสจฺเฉเท อสฺส วสฺสจฺเฉทสฺสฯ วิหารา อญฺญตฺถ วุฏฺฐาเปนฺเตหิ ตตฺเถว สนฺนิปติตฺวา ‘‘อิมินา จ อิมินา จ การเณน อิมสฺมิํ นาม ปเทเส อิมํ วิหารํ เนตฺวา วุฏฺฐาเปมา’’ติ อนุสฺสาเวตฺวาว กาตพฺพนฺติฯ

วชาทีสุวสฺสูปคมนกถาวณฺณนา

[203] วเชน สทฺธิํ คตสฺส วสฺสจฺเฉเท อนาปตฺตีติ วสฺสจฺเฉโท น โหตีติ กิร อธิปฺปาโยฯ สตฺถสฺส อวิหารตฺตา ‘‘อิมสฺมิํ วิหาเร’’ติ อวตฺวา ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’’ติ เอตฺตกํ วตฺตพฺพํฯ ‘‘สตฺเถ ปน วสฺสํ อุปคนฺตุํ น วฏฺฏตีติ ‘อิมสฺมิํ วิหาเร อิมํ เตมาส’นฺติ วา ‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’ติ วา น วฏฺฏติ, อาลยกรณมตฺเตเนว วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโย’’ติ ลิขิตํฯ ตํ ปน อฏฺฐกถาย วิรุชฺฌติฯ ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมีติ ติกฺขตฺตุํ วตฺตพฺพ’’นฺติ หิ วุตฺตํฯ อฏฺฐกถาวจนมฺปิ ปุพฺพาปรํ วิรุชฺฌตีติ เจ? น, อธิปฺปายาชานนโตฯ สตฺโถ ทุวิโธ ฐิโต, สญฺจาโรติฯ ตตฺถ ฐิเต กุฏิกาย ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’’ติ วตฺวา วสิตพฺพํฯ อิทญฺหิ สนฺธาย ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สตฺเถ วสฺสํ อุปคนฺตุ’’นฺติ วุตฺตํ, สญฺจาริมฺหิ ปน สตฺเถ กุฏิกาย อภาวโต วสฺสํ อุปคนฺตุํ น วฏฺฏติฯ สติ สิวิกาย วา สกฏกุฏิกาย วา วฏฺฏติ, ตถา วเชปิฯ ตีสุ ฐาเนสุ ภิกฺขุโน นตฺถิ วสฺสจฺเฉเท อาปตฺติฯ

ปวาเรตุญฺจ ลภตีติ เอตฺถายํ วิจารณา – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เยน วโช, เตน คนฺตุ’’นฺติ อิทํ กิํ วสฺสรกฺขณตฺถํ วุตฺตํ, อุทาหุ วสฺสจฺเฉทาปตฺติรกฺขณตฺถนฺติ? กิญฺเจตฺถ ยทิ วสฺสรกฺขณตฺถํ, ‘‘น, ภิกฺขเว, อเสนาสนิเกน วสฺสํ อุปคนฺตพฺพ’’นฺติ อิทํ วิรุชฺฌติฯ อถ วสฺสจฺเฉทาปตฺติรกฺขณตฺถํ วุตฺตนฺติ สิทฺธํ น โส ปวาเรตุํ ลภตีติ, กา ปเนตฺถ ยุตฺติ? ยโต อยเมว ติวิโธ ปวาเรตุํ ลภติ, เนตโรฯ วาเฬหิ อุพฺพาฬฺหาทิโก หิ อุปคตฏฺฐานาปริจฺจาคา ลภติฯ ปริจฺจาคา น ลภตีติ อยเมตฺถ ยุตฺติฯ เยน คาโม, ตตฺถ คโตปิ ปวาเรตุํ ลภตีติ เอเกนาติ อาจริโยฯ